Een jonge vrouw van medio twintig komt de praktijkruimte in. Ze neemt plaats, houdt haar jas aan en wil niets te drinken. Het is onze tweede ontmoeting, ik vraag hoe het met haar gaat. Ze vertelt dat ze het niet meer ziet zitten, haar ogen stromen vol met tranen. Ze had al schulden waarvoor ze betalingsregelingen heeft getroffen en nu is er een hoog bedrag bijgekomen. Dit bedrag gaat ze betalen zegt ze vastberaden. Het wrikt bij haar. Het voelt onterecht maar ze gaat het betalen, zo geeft ze aan. De jonge alleenstaande moeder vertelt dat ze het verschrikkelijk vindt dat ze in de uitkering zit. Ze wil zo snel mogelijk aan het werk, zo vertelt ze door haar tranen heen. Koste wat kost. Zo snel mogelijk uit die uitkering ook al gaat het ten koste van haar gezondheid, zo blijkt uit haar verhaal.
Zo’n dertig jaar woon en werk ik onder de rook van Rotterdam. De stad met het stadscredo ‘Niet lullen maar poetsen’. Het brengt een prettige mentaliteit met zich mee. Een nuchtere, recht voor z’n raap-, aanpakmentaliteit. Met regelmaat ontmoet ik tijdens trainingen of individuele trajecten mensen die een familiecredo met zich meedragen dat op dit stadscredo aansluit. Credo’s als ‘Je moet werken voor je geld’ en ‘Wij houden onze hand niet op’. Diepgewortelde familiecredo’s waaruit de nodige karakter- postulaten (overtuigingen waar men zich mee identificeert) ontstaan. Het is niet niks als je dan in een uitkeringssituatie terecht komt. Schaamte, zelfoordeel, laag zelfbeeld, teleurstelling, gebrek aan zelfvertrouwen, wantrouwen t.a.v. instanties etc. Of er draagvlak voor vertrouwen ontstaat, valt of staat dan ook met de bejegening van de professionals tijdens een uitkeringsaanvraag of later tijdens trajectbegeleiding.
Vanuit mijn praktijk bied ik psychodynamische trainingen en individuele trajecten o.a. voor mensen die wegens langdurige psychische klachten (vaak gecombineerd met meerdere fysieke klachten) onvoldoende belastbaar zijn t.a.v. re-integratie naar maatschappelijke participatie en/ of betaalde arbeid. Als professional draai ik heel wat jaren mee in het Sociaal Domein en ik durf met stelligheid te zeggen dat onverwerkt trauma, al dan niet gecombineerd met gestagneerde rouw, een van de hoofdoorzaken is van langdurige stagnatie van re-integratie naar betaalde arbeid.
Dit is de reden dat ik vorig jaar tijdens mijn baan, als Casemanager Activering bij GR IJsselgemeenten, de Pilot Psychodynamica heb opgezet en gedraaid. Twaalf klanten (zowel Activeringsklanten als Werkpleinklanten) hebben hierdoor gebruik kunnen maken van therapie in het kader van trauma- en rouwverwerking. Dit zonder dat ze ergens op een lange wachtlijst belandden of voor de zoveelste keer in hun leven weer bij dezelfde instanties terechtkwamen. Het resultaat van de pilot is o.a. dat mensen nu in de gelegenheid zijn om vervolgstappen richting werk te maken vanuit hun gezonde deel i.p.v. continu vast te lopen vanuit overlevingsdelen. Kortom de belastbaarheid t.a.v. re-integratie is vergroot en hiermee dus ook de kans op duurzame uitstroom.
Wat ik tijdens mijn werk zie is dat klachten, waar mensen mee te kampen hebben, vaak voortkomen uit meergenerationeel trauma. Thema’s als huiselijk geweld, seksueel misbruik, schuldenproblematiek lopen als een rode draad door casussen heen. Ik ontmoet mensen die een groot gedeelte van hun leven vanuit hun overlevingsdelen functioneren. Het gedeelte dat er alles aan doet om getraumatiseerde delen af te schermen. (Dr. Franz Ruppert beschrijft dit mechanisme helder in het boek ‘Mijn lichaam, mijn trauma, mijn ik’) Vaak zit er weinig tot geen bewustzijn op het verband tussen langdurige psychische/ fysieke klachten en ingrijpende levensgebeurtenissen. Zeker niet als het gaat om vroegkinderlijk trauma. Middels Psychodynamische Therapie kan gewerkt worden aan herstel (Hierbij moet gezegd worden dat bij fysieke klachten met een medische oorzaak, de therapie complementair aan medische behandeltrajecten wordt ingezet. Het is dus geen vervanging maar een aanvulling in kader van herstel).
Door de psychodynamische aanpak waarbij ook systemisch gewerkt wordt en psycho-educatie wordt gedeeld, ontstaat bewustwording waardoor de cliënt weer (in)zichten en grip krijgt op de ongewenste situatie. Hierdoor ontstaan keuzemogelijkheden om innerlijk anders te bewegen (Innerlijke Vrijheid). Er ontstaat draagvlak om van overlevingsdelen te bewegen naar het gezonde deel en vandaaruit te werken aan herstel. Als therapeut werk ik hierbij vanuit I AM met als uitgangspunt dat we al heel zijn. Een krachtig uitgangspunt dat ik bij aanvang van het traject met mensen deel omdat dit instant bij hen resoneert. Bij aanvang van een traject wordt gekeken naar de hulpvraag en het doel van de cliënt. Zodra het doel helder is en de cliënt zijn/ haar doel formuleert, wordt voelbaar dat de energie die bij het doel hoort al aanwezig is. De cliënt ervaart het en ik zie het. Ogen stralen, spierontspanning in het gezicht en een open, ontspannen fysieke houding. Vaak is het een opluchting voor mensen zodra ze dit ervaren. ‘’Ik zie weer een lichtpuntje’’ is wat er regelmatig gezegd wordt.
Het vertrekpunt van de trajecten is dan ook de energie van het doel en niet de energie van de klacht. Anders gezegd, er wordt gefocust op het gezonde deel en niet op de klacht en overlevingsdelen. Voor de klanten van Sociale Zaken is dit een verademing. Stigma valt van hen af en ze ervaren dat ze net zo heel zijn als jij en ik. Want dat is wat we zijn. Heel. Ongeacht wat we aan ingrijpende gebeurtenissen in ons leven hebben meegemaakt. In ons zit gezonde, absolute volmaakte levensenergie. We zijn niet onze klachten, onze (belemmerende) overtuigingen, ons verlies of onze ervaringen. Zodra we onze identificatie met de klachten en overlevingsdelen kunnen loslaten, kunnen we innerlijk weer focussen op onze gezonde levensenergie en ervaren wie we daadwerkelijk zijn. We richten ons naar Licht i.p.v. naar de zwaarte en kunnen met deze levensenergie blokkades (ontstaan door vervormde levensenergie) oplossen. Dit is ons zelfhelend vermogen.
De jonge vrouw zit tegenover mij. We ronden het gesprek af. Voor haar een lege beker met daarnaast een gebruikt theezakje. Haar jas hangend op de stoel naast haar. Ze heeft zonet ervaren wat het verschil is tussen uit de uitkering willen vanuit een tekort (bewegen vanuit overleving) en het weer willen werken vanuit verlangen (bewegen vanuit het gezonde deel met al haar kwaliteiten). Een solide vertrekpunt van dit traject, waarbij ze de gelegenheid krijgt om met behulp van Psychodynamische Therapie te werken aan psychisch herstel van PTSS-klachten die nu ruim acht jaar lang haar leven domineren. De stip (uitstromen naar betaald werk) is op de horizon gezet maar nu vanuit haar gezonde deel.
Vanessa Hermens, maart 2021
